Sosyal Uyumluluk Girişimi – Davranış Kuralları Konusunda Farkındalık

‘ Sosyal Uyumluluk Girişimi ‘ olarak ifade edilen sosyal uygunluk yönetim sistem standartı 13 temel başlıktan oluşan ‘ davranış kuralları ‘ ile özetlenmektedir. Sosyal uygunluk yönetim sistem standartı kapsamına dahil olan işletmeler tüm paydaşları ile birlikte insan haklarının gereken titizlikle uygulanması, iş sağlığı ve güvenliği kurallarına özen gösterilmesi ve çevrenin korunması için Sosyal Uyumluluk Girişimi ilkelerine uymayı, sistemlerine bu ilkeleri dahil etmeyi ve teşvik etmeyi taahhüt eder.

Sosyal Uyumluluk Girişimi ilkeleri 13 temel başlıktan oluşur. Bunlar;

1) Sosyal Yönetim Sistemi ve Kademeli Etki

2) İşçilerin Dahil Edilmesi ve Korunması

3) Örgütlenme Özgürlüğü ve Toplu Sözleşme Hakları

4) Ayrımcılık, Şiddet veya Taciz Yasağı

5) Adil Ücretlendirme

6) Makul Çalışma Saatleri

7) İş Sağlığı ve Güvenliği

8) Çocuk İşçiliğini Önleme

9) Genç İşçiler için Özel Koruma

10) Güvencesiz İstihdamı Önleme

11) Borç Karşılığı, Zorla Çalıştırma veya İnsan Kaçakçılığının Önlenmesi

12) Çevrenin Korunması

13) Etik İş Davranışları.

İlgili başlıklardan da görüldüğü üzere davranış kuralları ilkeleri İnsan Kaynakları Yönetimi / Çevre Yönetimi / İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetimi olmak üzere 3 temel sac ayağı üzerinde kurgulanmıştır.

Şimdi bu 13 maddeyi tek tek ele aldığımızda nelere dikkat etmeliyiz detayları ile inceleyelim.

1) Sosyal Yönetim Sistemi ve Kademeli Etki : Standart bu ilk maddede, işletmelerin tüm kademelerinde ve paydaşlarında ilgili prensiplerin öğrenilmesi / özümsenmesi yönünde teşvik edici uygulamaların hayata geçirilmesini ve mevcut olan sisteme bu prensiplerin tümünün entegrasyonunun sağlanmasını beklemektedir.

2) İşçilerin Dahil Edilmesi ve Korunması : Bu ikinci madde ile standart, işletmeden tüm çalışanlarını ve paydaşlarını hakları ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmesini, oluşturacağı düzeltici faaliyet - iyileştirme - disiplin uygulamaları ile de ilgili prensiplerin amaçları doğrultusunda korumasını beklemektedir. Kurulacak dilek - şikayet mekanizması ve onun en önemli halkası olan çalışan temsilcileri aracılığıyla çalışanların süreçlere dahil edilmesini / söz sahibi olmalarını önemsemektedir.

Şikayet mekanizması ile ilgili kurguda tüm paydaşlara birden fazla kanal ( karekod, çalışan temsilcisi, matbu form, toplantı, whatsapp numarası , mail adresi, açık kapı politikası gereği yüz yüze görüşme ) sunulmalı, geri bildirimlerin üzerinin örtülmeyeceği ve istendiği takdirde anonim kalınması garanti altına alınmalı, iletilen bildirimler oluşturulan kurul ile periyodik olarak değerlendirmeye alınmalı ve tüm bildirimler değerlendirildikten sonra alınan kararlar - sonuçlar paydaşlara çeşitli yollarla ( e-posta, duyuru panosu, sözlü bildirim ) duyurulmalıdır.

3) Örgütlenme Özgürlüğü ve Toplu Sözleşme Hakları : 3. madde ile standart, işletmeden, çalışanların sendika oluşturma, sendikalara katılma ve toplu sözleşme görüşmesi yapma haklarına saygı göstermesini garanti altına almasını bekler. İşletme çalışanların sendikayı isteme ya da istememe hakkına eşit uzaklıkta, tarafsız bir konumda durmalıdır.

Tüm çalışanlar sendika isteme ya da istememe konusunda özgürdür. Bu talepleri ile ilgili kendilerine baskı uygulanmamakta, sendika kapsamı ile ilgili hiçbir şekilde şikayet konusu oluşturulmamaktadır.

4) Ayrımcılık, Şiddet veya Taciz Yasağı : İşletme, tüm çalışanlarına ve paydaşlarına saygılı ve onurlu bir şekilde davranılmasını sağlamalı; çalışanlarının iş yerinde hiçbir şekilde şiddet, taciz, insanlık dışı veya küçük düşürücü davranışlarla karşılaşmamasını ve çalışanlarına karşı ayrımcılık uygulanmamasını garanti altına almalıdır. Dili, dini inancı, etnik kökeni, memleketi, okuduğu okul ve cinsiyeti açısından hiçbir çalışana işe alım süreci de dahil olmak üzere tüm süreçlerde herhangi bir ayrım yapılmamalı, yapılmasına da izin verilmemelidir.

İşletmede fiziksel ve sözlü taciz yasaktır. Aksi bir durumla karşılaşan ya da şahit olan çalışanlardan özgür iradeleri ile geri bildirim beklenmekte ve bu yönde bildirimleri teşvik edici ödüllendirmeler, ilgili kurul değerlendirmeleri sonrası gerçekliği kanıtlandığı takdirde sağlanmalıdır.

5) Adil Ücretlendirme : İşletme, işçilerin adil ücret alma hakkına saygı göstermekte ve geçimlerini sağlayabilecekleri bir maaş ödenmesi adına ilerleme sağlamak için çalışmalıdır. İşletmede asgari ücret altında ve elden bir ödeme söz konusu olmamakla birlikte, en az ücret alan çalışanın kazancı asgari ücretin üzerinde bulunmalıdır.

Tüm ödemeler banka kanalı ile yasal düzene uygun şekilde gerçekleşmelidir. Tüm çalışanların bordrolarını prim – mesai hesabı / yapılan kesintiler / ödeme kalemleri açısından doğru şekilde anlaması verilen eğitimler ile sağlanmalıdır.

6) Makul Çalışma Saatleri : İşletme, çalışma saatlerine ilişkin yasaları izlemeli ve belirli istisnalara ilişkin uluslararası referanslara uymalıdır.

Haftanın 6 günü, günde yedi buçuk saat çalışıp otuz dakika dinlenecek şekilde toplam sekiz saatlik vardiya çalışma düzeni olduğu düşünüldüğünde, on iki saat dinlenmeden bir sonraki vardiyaya gelinmemekte, haftanın altı günü çalışıldıktan sonra yirmi dört saat dinlenmeden yeni vardiyaya gelinmemekte, gece fazla mesai yapılmamakta, ayda en fazla yirmi iki buçuk saat / yılda en fazla 270 saat fazla mesai yapılabilmektedir.

7) İş Sağlığı ve Güvenliği : İşletme, sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamakta, işçilerin sağlık ve güvenliğine yönelik gerçek ve potansiyel riskleri belirlemekte ve bu riskleri ortadan kaldırmak ve azaltmak için gereken tüm önlemleri almakta yükümlüdür.

İş sağlığı ve güvenliği uzmanı ve iş yeri hekiminin çalışma saatleri / yeri ile birlikte tüm çalışanlar tarafından bilinmesi sağlanmalı, her ikisi ile de uygunsuzluk tespitlerine ilişkin bildirimlerin özgürce paylaşılacağı ortam oluşturulmalıdır.

Tehlike bildirimi ve ramak kala olayları sahada yer alan karekodlar ya da matbu formlar üzerinden iletilmeli ve ilgili kurullar tarafından iyileştirme yönünde aksiyonlar belirlenip ve bu aksiyonların gerçekleşmesi hem duyurulmalı hem de izlenmelidir. İş sağlığı ve güvenliği uzmanı / iş yeri hekimi tarafından yasal / zorunlu eğitimler, yangın – acil durum tahliye tatbikatları çalışanların katılımı ile gerçekleşmelidir.

Çalışma alanında kullanılması gereken kişisel koruyucu donanımlar ilgili çalışma talimatlarında ve uyarı panolarında belirtilmeli ve kullanımı sürekli izlenmelidir. Tüm sahada acil durum yolları ve çıkış kapıları ile yangın tüp / buton / dolapların önleri sürekli olacak şekilde açık tutulmalıdır.

8) Çocuk İşçiliğini Önleme : İşletme, doğrudan veya dolaylı olarak yasal asgari yaşın altındaki ( on beş yaşını tamamlayana kadar ) hiçbir işçiyi istihdam etmemelidir. İstihdam edilmese de taşeron ya da sevkiyat şoförleri yanında bu yaş grubunda bir çocuğun işletmeye gezme, tuvaleti kullanma, yemek yeme ve benzeri bahaneler ile girme riski bulunduğundan, tespit edildiği zaman bulunduğu yerde çocuk durdurulmalı ve ilgili amirler refakat ile işletmeden çıkışının sağlanması adına haberdar edilmelidir.

9) Genç İşçiler için Özel Koruma : On altı, on yedi ve on sekiz yaşında olan çalışanlar genç işçi ya da stajer tanımına girerek işletmede görev alır. İşletme; genç işçilerin olumsuz sağlık, güvenlik, zihinsel ve gelişimsel çalışma koşullarına karşı özel koruma sağlamalıdır.

Bu kapsamda yer alan çalışanlar eğer işletme çok tehlikeli ya da tehlikeli sınıfta yer alıyorsa mevcut iş süreçlerine dahil edilmemeli ve az tehlikeli sınıfta yer alan öğrenme kapsamındaki işlerde görev almalıdır.

10) Güvencesiz İstihdamı Önleme : İşletme, doğrudan veya iş ortakları aracılığıyla hiçbir şekilde kölelik yoluyla çalıştırma, zorla veya borçlandırarak çalıştırma, borç karşılığı çalıştırma, kaçak veya gayri iradi çalıştırma uygulamalarında bulunmamalı ve işe alım sorumluluklarıyla ilgili uluslararası prensiplere uymalıdır.

Sigortasız çalışma, sosyal güvenlik priminin eksik yatırılması, haftada altı gün çalışıldıktan sonra yedinci gün çalıştırma, zorla fazla mesai yaptırılması işletmede yasak olmalıdır.

11) Borç Karşılığı, Zorla Çalıştırma veya İnsan Kaçakçılığının Önlenmesi : İşletme, kendisi veya iş ortakları üzerinden, devlet tarafından uygulanan zorla çalıştırma uygulamaları da dahil olmak üzere kölelik, zorla çalıştırma, borç karşılığı çalıştırma, ödünç çalıştırma, insan kaçakçılığına dayalı veya gönülsüz çalıştırma eylemlerine hiçbir şekilde katılamaz.

Senet ile işe alma, işten çıkışını senetle engelleme, yabancı çalışan varsa onun pasaportuna el koyarak çalıştırma işletmede yasak olmalıdır.

12) Çevrenin Korunması : İşletme; çevresindeki toplulukların, doğal kaynakların, iklimin ve genel ortamın üzerindeki olumsuz etkileri önlemek, azaltmak ve iyileştirmek için yeterli seviyede önlemler uygulamalıdır.

Çevre yetkilisi ile ilgili bilinçlendirme çalışmaları, atık yönetimi konusunda sürekli eğitimler sağlanmalı, tehlikeli ( kimyasal bulaşmış ) ve tehlikesiz ( kimyasal bulaşmamış ) atıkların üretim sahasında nerelerde birbirlerinden ayrı olarak biriktirilmesi ve bunda tüm çalışanların sorumlu olduğu vurgulanmalıdır.

13) Etik İş Davranışları : İşletme, hiçbir şekilde yolsuzluk, dolandırıcılık, zimmet veya rüşvet eylemlerinde yer almamalıdır.

Şirket kaynaklarını israf etmeden kullanma, iş süreçlerinin hiçbir aşamasında yalana başvurmama, önlenebilir olan kaynak israfına göz yummama konularında ahlak dışı aksi yönde uygulamalar yaşandığında çalışanlardan özgür iradeleri ile geri bildirim beklenmeli ve bu yönde bildirimleri teşvik edici ödüllendirmeler, ilgili kurul değerlendirmeleri sonrası gerçekliği kanıtlandığı takdirde sağlanmalıdır.

Bu 13 temel prensip altında oluşturulan davranış kuralları ile özetleyebileceğimiz sosyal uyumluluk girişimi yönetim sistemi standartı tüm süreçleri ile gönüllülük esasına dayanmaktadır.

İşletme bu standartın öngördüğü prensipleri mevcut sistemine entegre edebildiği ve izleyebildiği ölçüde sürekli iyileştirme felsefesi kapsamında tüm çalışanları ve paydaşları ile daha sürdürülebilir ve verimli bir yapıya kavuşacaktır.

Tüm bu sürecin temel parçalarından biri olan çalışanlardan da bu prensipleri doğru şekilde anlaması, anlaşılmayan noktalarda destek alması ve tüm kademelerde bu gelişim çabasına katkı sunması beklenmektedir.

Yazar: Ertan Solak / Kalite Yönetim Sistem Sorumlusu